ENERJİ HUKUKU NEDİR?

Sürekli değişim halinde olan dünyadaki gelişmeler çerçevesinde güncellenen enerji hukuku, enerji kaynaklarına ilişkin sektör kanunlarının yanı sıra Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu, Ceza Kanunu, Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun,  Rekabetin Korunması Hakkında ki Kanun, yönetmelik, tebliğ  ve ilgili kurum kararları  gibi birçok alanlardaki düzenlemelerden  faydalanmakta ve desteklenmektedir. Enerji hukuku birçok mevzuatta düzenlenmiş olmakla birlikte, enerji hukukuna yönelik özel düzenlemeler de mevcuttur. Bunlardan biri 5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu’dur. Bu Kanunun amacı; enerjinin etkin kullanılması, israfının önlenmesi, enerji maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi ve çevrenin korunması için enerji kaynaklarının ve enerjinin kullanımında verimliliğin artırılmasıdır. 

Dolayısıyla enerji hukuku alanında ki uyuşmazlıklar hem özel hukuku hem de kamu hukukunu ilgilendirmektedir. Bunların yanında enerji hukuku ekonomi, politika, coğrafya, çevre ve mühendislik gibi alanlarla da doğrudan ilintilidir. Enerji dediğimiz sektör ve işletmeler genel olarak devlet müdahalesiyle yürütülmektedir.   Global dünya genelinde enerji talep ve tüketimdeki artış, gelişmelere paralel olarak ülkemizde de özel sektörün  bu hizmeti verdiğini görmekteyiz.   Bu durum enerji piyasasında ki rekabeti arttırmaktadır. Nitekim enerji sektörü niteliği gereği kamu hizmeti olması sebebiyle devlet bu hizmeti veren işletmeler üzerinde denetim mekanizmasını sürdürmeye devam etmektedir.

4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun kabulü ile elektrik hizmetlerinin özel kişilere gördürülmesi lisans usulü benimsenmiştir.  Elektrik piyasası, doğal gaz piyasası, petrol piyasası, LPG piyasası alanlarında lisans alınması zorunludur. Bu piyasaların denetim mercii olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu yetkili kılınmıştır. Söz konusu piyasalarda ortaya çıkabilecek lisans usulüne ilişkin uyuşmazlıklar da taraflar  idari yargıda dava açabileceklerdir. Öte yandan enerji sektöründe  ilgili piyasalarda faaliyet gösteren kişilere mevzuata aykırı hareket etmeleri durumunda idari para cezaları ve yaptırımlar  EPDK tarafından uygulanmaktadır. Kurumun uyguladığı idari cezalar ve yaptırımlar da idare hukuku rejimine tabidir. Diğer bir  husus, enerjinin kaçak ve usulsüz kullanılması durumunda  da bir taraftan idari yaptırımlar  uygulanırken,  adli yargıda da ceza yargılaması yapılmaktadır. Yine abonelik sözleşmelerinde, bir taraf  enerji sağlayan iken, diğer taraf abonedir. Abonelik sözleşmeleri, tüketici sözleşmesi niteliğindedir. Bu sözleşmelere sadece tüketiciler taraf olmamakta, tacirlerde taraf olmaktadırlar. Tacirlerin taraf olduğu  abonelik sözleşmeleri, her iki tarafın  ticari işletmesini ilgilendirdiğinden  ticari dava niteliğindedir. Arabuluculuk yönünden bakıldığında da, tüketicinin taraf olduğu  tüketici mahkemelerinde görülen  uyuşmazlıklar ve tacirin taraf olduğu abonelik  sözleşmelerinden kaynaklanan  ve konusu bir miktar paranın ödenmesi olan  alacak ve tazminat  talepleri söz konusu olduğunda  arabuluculuğa başvuru zorunlu olacaktır.

 Enerji hukuku alanındaki uyuşmazlıkların yargılama yapılarak çözümünün yanı sıra  alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına da başvuru imkanı bulunmaktadır. Alternatif uyuşmazlık çözüm yolları konusunda uluslararası çalışmalar ve düzenlemelerin sonucunda hukukumuzda da mevzuat düzenlemeleri ve uygulamalar yapılmaktadır.6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na eklenen 5/A maddesinde  ticari uyuşmazlıklarda  arabuluculuk dava şartı olarak düzenlenmiştir. Arabuluculuk yöntemine ilişkin olarak  hukukumuzda  yapılan yasal  düzenlemeler gereği ticari uyuşmazlıklar yönünden  arabuluculuğa  başvurma zorunluluğunun  getirilmesi ile  enerji hukuku alanında  arabuluculuğun uygulanabilirliği sağlanmıştır. Sürekli değişen bir alan olan  enerji hukukunda  ortaya çıkan uyuşmazlıklarda  mahkemeden ziyade arabuluculuk  yoluna başvurulması, uyuşmazlıkların mahkeme sürecinden  çok daha  hızlı bir şekilde  çözümünü ve mahkeme süreci sonunda  bir tarafın verilen karardan memnun olmayacağı  göz önünde  bulundurulursa her iki tarafında tatmin olmasını sağlayacak bir  yoldur. Dolayısıyla enerji hukuku alanında tarafların serbestçe üzerinde  tasarrufta  bulunabilecekleri alanların genişlemesi, birçok enerji hukuku uyuşmazlıklarının arabuluculuk yoluyla çözümlenebileceğini göstermektedir. 

Enerji sektörü piyasasında faaliyet göstereceklerin, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi  özel hukuk tüzel kişileri olduğu görülmektedir. Elektrik ve doğal gaz piyasasında faaliyet gösteren özel hukuk tüzel kişilerinin ise anonim  ya da limited  şirket  olması öngörülmüştür. Enerji piyasasında faaliyet gösteren kişiler arasındaki hukuki ilişkiler özel hukuk hükümlerine tabidir.  Aynı zamanda enerji sektöründe yer alan şirketlerin en fazla karşılaştıkları sorunlardan birisi de rekabet uyuşmazlığıdır. Rekabet uyuşmazlıklarında da her iki tarafın ticari işletmesi ile ilgili ve konusu bir miktar  paranın  ödenmesi olan  alacak ya da tazminat  talepleri olması halinde  zorunlu arabuluculuk  usulü uygulanacaktır.  Dolayısıyla enerji sektöründe ki gelişmelerin sonucu olarak enerji piyasasında ki sorunların çözümünde enerji hukukundan faydalanılmaktadır.

Ülkemiz, gerek enerji kaynakları ve gerekse bu alanda birikimi olan insan gücü açısından son derece zengin bir ülkedir. Enerji hukuku Türkiye’de çok yeni bir hukuk dalı olmasına rağmen, hareketli alt yapısı ile beraber hukukun üstünlüğünü benimsemiş ve uygulayan; “demokratik, laik bir hukuk devleti” olarak Türkiye’de diğer pek çok sorun gibi, enerji sektöründeki sorunları da çözüme kavuşturulabilecektir.

                                                                                              Av.Sibel Dağdelen