Akaryakıt fiyatlarına üst üste gelen zamlar, enerji maliyetlerindeki artış, POS işlemlerinde bankalara ödenen komisyon, nakliye, teminat mektubu zorunluluğu ve asgari ücret zamları, akaryakıt sektöründe bayileri zorluyor.
Türkiye akaryakıt sektöründe, bayi tarafında kar marjlarının ‘iyice’ düştüğünden şikayet edilirken bu durum kapanma ve el değiştirmeleri de beraberinde getiriyor. Sektör kaynaklarından derlenen bilgilere göre, 13 binden fazla bayinin bulunduğu sektörde 2022’nin son aylarından bu yana 2 bin civarında bayi kapandı.
Sektörde rafineri çıkışı ve pompa satış fiyatı arasındaki brüt karın yüzde 8 olduğu belirtilirken, bu payın yarısı istasyona yarısı da ana dağıtım şirketine gidiyor. İstasyonlar akaryakıt satışından elde ettikleri yüzde 4’lük brüt karın yüzde 1’ini nakliyeye, yüzde 1.5’ini POS işlemlerinde bankalara ödüyor. Kalan yüzde 1.5 ise personel maaşı, vergi, fatura gibi diğer giderlere harcanıyor.
Sektörün sorun ve beklentilerini DÜNYA’ya değerlendiren Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası (TABGİS) Başkanı Murat Bilgin, “Türkiye’nin 7/24 çalışan en büyük vergi dairesiyiz. Bu vergileri toplarken maalesef yaşama şansı verilen bir kar marjımız yok. Ciddi bir sermaye erozyonumuz var” dedi. Sıkıntıların kaynağının geçmişten geldiğini dile getiren Bilgin, son zamlar ve düzenlemelerle erozyonun had safhaya ulaştığını söyledi.
Akaryakıt bayilerinin mali yükünün arttığını ifade eden Bilgin, büyükşehirlerdeki istasyonların bile maliyetleri kurtaramaz noktaya geldiğini söyledi. İstanbul Avrupa yakası için 1 Temmuz’da 14 kuruş olan nakliye maliyetinin 19 kuruşu geçtiğine işaret eden Bilgin, “Bizim için 1 kuruşluk artış bile çok önemliyken artış 5 kuruşu geçti” dedi.
Bayilerin üzerinde büyük bir yük olan nakliye maliyetlerinin çok arttığına dikkat çeken Bilgin, EPDK’dan taleplerinin nakliyenin kar marjının dışına çıkarılması olduğunu söyledi.
En önemli gider kalemlerinden birinin de kredi kartı POS komisyonları olduğunu söyleyen TABGİS Başkanı Bilgin, Merkez Bankası’nın faiz artış kararıyla takas komisyonlarının arttığını kaydetti. “Takas komisyonu artınca bizim de maliyetlerimiz artıyor” diyen Bilgin, temmuz başında 18 kuruş olan maliyetlerinin şu anda 59 kuruşa çıktığını kaydetti.
Tüketicinin alım gücünün düşmesiyle kartlı alışverişlere ağırlık verildiğini ifade eden Bilgin, “Türkiye ortalamasına baktığımızda istasyonlarda kartlı alışveriş yüzde 60 civarında ama büyükşehirlerde oran yüzde 95’e çıkıyor. İstasyonlarda nakit para dolaşmıyor. Dolayısıyla bu maliyete de çok ciddi anlamda katlanmak zorunda kalıyoruz.
Yani kendi cebimizden sermaye koymak zorunda kalıyoruz” dedi. Akaryakıta zam gelecek beklentisiyle tüketici alımları nedeniyle sektörün stoklu çalışamadığını da söyleyen Bilgin, bu nedenle bayilerin de artan fiyat üzerinden alım yaptığını kaydetti.
31 Ağustos’ta Akaryakıt bayileri, kaçak ve kayıpların önlenmesi için geçen sene başlatılan teminat mektubu konusunda da sıkıntılar yaşıyor. Murat Bilgin, bu konuyu şöyle özetledi: “2021 cirolarımıza göre yüzde 1 oranında geçen yıl süresiz teminat mektupları verdik. 2022’de fiyatlar anormal artış gösterdi. Vereceğimiz teminatın miktarı da çok arttı. 31 Ağustos’ta, 2022 baz alınarak yeni teminat mektupları vereceğiz. Sadece ÖTV, KDV’de yüzde 21’in üzerinde fiyat artışı oldu. 31 Ağustos’ta vereceğimiz teminat mektuplarının uyumlu mükelleflerden alınmaması için Hazine ve Maliye Bakanlığı’na başvuru yapmaya hazırlanıyoruz.
Zaten içeride teminat mektuplarımız var.” TABGİS Başkanı, ayrıca finansmana erişim sıkıntısı nedeniyle teminat mektuplarına ulaşmada güçlük yaşandığını da ekledi. Döviz kurundaki artış ve vergi düzenlemelerinin sektörü olumsuz etkilediğini dile getiren Murat Bilgin, “Olası vergi artışları da bizi tedirgin ediyor” dedi. Sektörün çözüm beklediği bir diğer sorunu da haksız rekabet olarak gösteren Bilgin, “Geçmişe nazaran ciddi yol alındı. Ama fatura kaçakçılığının engellenmesi lazım.” dedi.
Bugün akaryakıt sektöründe 13 binden fazla işletme faaliyet gösterirken maliyetler nedeniyle yaklaşık 2 bin bayi kapandı. Bir bayide ortalama 15 kişi çalışırken toplam istihdam 195-200 bin olarak tahmin ediliyor. Bayilerde kapanmaların devam etmesi durumunda istihdamda da kayıplar yaşanacağı vurgulanıyor.
Akaryakıt istasyonlarında elektrikli araç şarj üniteleri kurulması konusunda “Kafalar çok karışık” yorumu yapan Murat Bilgin, şunları söyledi: “İstasyonlarımızın çoğunda şarj ünitesi yok. Özellikle İstanbul, Ankara gibi şehirlerde trafolarda, elektrik kapasitelerinde birtakım artışlara da gidilmesi, güçlerin arttırılması gerekiyor. Bunlar ciddi yenileme yatırımları. Burada rekabet de artacak; AVM’ler, evler rakip olacak.”